Gruziya — kichik ammo noyob mamlakat. Davlatimiz o'zining bioxilma-xilligi – tog‘ va o‘rmonlarning ko‘pligi, o‘simlik va hayvonot dunyosi, mineral va termal suvlari yoki loy konlari bilan ajralib turadi. Gruziya yumshoq va har xil iqlimi, Qora dengiz subtropik, quruq kontinental va hatto alp tog'lariga xos iqlimga egadir. Umuman olganda, Gruziya tuprog'i nihoyatda unumdor. Biz turli xil mavsumiy meva va sabzavotlar, sog'lom va mazali sut mahsulotlari va benihoya ajoyib ziravorlar bilan siylanganmiz. Ushbu ajoyib ingredientlarni mohirona aralashtirish ta'mlarning ajoyib simfoniyasini yaratadi. Biroq turli ingredientlar va lazzatlar bilan o'ynab hammasi qanday boshlandi? Odamlar ko'pincha biz osongina qo'lga kiritgan barchasini o'ylamasdan va minnatdorchiliksizqabul qildilar. Zamonaviy dunyoda esa siz xohlagan narsaga erishish juda oddiy va hatto tezdir. Misol uchun, siz shunchaki, supermarketga borib, turli xil oziq-ovqat mahsulotlarini sotib olishingiz yoki restoranga tashrif buyurib, mazali taomlarni tanovul qilishingiz mumkin. Agar borishga erinsangiz, bu ham muammo emas, bir tugmachani bosish orqali buyurtma berishingiz mumkin va mazali taomlar uyingizga yetkazib beriladi. Biroq, dastlab odam xom yegulik iste'mol qilgan. U terimchi va ovchi bo'lgan. Ba'zi bir bosqichda, ehtimol, tasodifan, u olovda pishirilgan taom ancha mazali va xavfsizroq ekanligini aniqlagan. Vaqt o'tishi bilan u o'z qo'li bilan turli xil mahsulotlarni yetishtirishni boshladi, ko'chmanchilikni tashlab, dehqonchilik bilan shug'ullandi, shuningdek, pazandachilikni ham o'zlashtirdi. Sekin-asta u ham taomlarga turli xil ta’mlar qo‘shishi mumkinligini anglab yetdi, murabbo tayyorlash uchun turli xil idishlarni o‘ylab topdi va nihoyat, hatto ularni chiroyli tarzda dasturxonga tortishni boshladi. Bularning barchasining ortida qancha tajriba va innovatsiyalar turganini bir tasavvur qiling! Mahsulotni topish, tatib ko‘rish, xonakilashtirish, yetishtirish, qovurish, qaynatish, achitish, achchiq va shirin ta’mlarni aralashtirish, idishlarni bezatish... Pazandachilik— bu, bir vaqtning o'zida ham san’at, ham fan. Gruzincha raqs va qo‘shiq kabi bugungi kunda mamlakatimizning o‘ziga xosligini uzviy qismiga aylangan narsa ko‘pchilikning ko'zga ko‘rinmas mehnatining samarasidir. Bu ham boy tarixiy merosimizning ko‘zgusidir. Gruziya geografik jihatdan tarixiy yo'llar chorrahasida joylashgan. U orqali turli davrlarda muhim savdo yoʻllari, jumladan Yevropa va Osiyoni bogʻlagan “Ipak yoʻli” oʻtgan. Ehtimol, aynan Osiyo, Markaziy Osiyo va Yevropa ta'siridan gruzin ziravorlarining, taom tayyorlash texnikasi hamda masalliqlarining xilma-xilligini shakllangan bo'lishi mumkin. Gruzincha bayramona dasturxon — bu, nafaqat yegulik va ichimlikdan iboratligi bizning tilimizda yaqqol namoyon bo'ladi. "Do'stlik" so'zi birgalashib taom tanovul qilish bilan uzviy bog'langan xalqda ovqatlanishga bo'lgan munosabat haqida ortiqcha so'zlarsiz barchasi ma'lum. Taom bilan siylash — bu o'ziga xos marosim, hayotni uzaytirish va uni almashishning muqaddas jarayoni. Agar muqaddaslik haqida so'z ochsak, nonni albatta eslatib o'tishimiz kerak, bu gruzin dasturxonining asosi bo'lgan. Nondan bir bo'lak bo'lib, uni boshqalar bilan baham ko'rish chuqur o'zaro aloqadan darak beradi. Yurtning har bir go‘shasining o‘z noni bo‘lgan, qadimlar aytganidek, bir qishloqda non yopilsa, uning xushbo'y isi boshqa qishloqqacha yetib borardi. Shu tarzda ziyofatlar o'tgan. Biz nondan gruzin oshxonasining bosh go'zalligi — xachapuriga o'tishimiz kerak. Bu tantana va bayramning o'ziga xos ramzidir. Eng mazali xachapuri deyarli har bir burchakda tayyorlanadi: imeruliancha, adjarcha, megrulcha, Osetincha, Kotori tushuri va boshqalar. Xachapuri hatto nomoddiy madaniy meros maqomiga ham ega. Siz atigi ikkita ingredientdan iborat oddiy taom qanday qilib bu qadar mazali bo'lishi mumkin deya hayron bo'lishingiz mumkin? Garchi yana bitta sirli tarkibiy qism bor — bu, muallifning mehri va qalbi! Busiz xachapuri o'xshamaydi! Xamir qorish paytida siz qanday qo'shiq xirgoya qilishingizga ko'p narsa bog'liq. Puri so'zi Hindistonda ham uchrab bo'lsa-da, xachapuri hali ham nisbatan yevropacha ko'rinishiga ega. Uni hatto gruzin pitsasi deb ham ataydilar. Bu yerda biz yaqqol namoyon bo'lgan Osiyocha urg'u Xinkaliga duch kelamiz. Uning uzoq qarindoshlari Tibetda, Xitoyda, Nepalda yoki Mo'g'ulistonda ko'p uchraydi, ammo ularning hech biri xinkali kabi dong taratmagan. Bu shunchaki taom emas, bu o'ziga xos va noyob narsa — xinkalini yeb ko'rish kerak. Xinkalini tanovul qilish — bu tajriba. Bunda o'z qoidalari mavjud bo'lib, biz mamlakatimizning barcha mehmonlariga ularni bajonidil o'rgatamiz. Uni qo'lingiz bilan ushlab ko'rganingizda, uning nafisligini to'liq his etasiz. Xinkali aynan shunday: o'rtangizda hech narsa bo'lmasligi kerak, faqat siz va Xinkali. So'nggi paytlarda vegetarian taomlariga bo'lgan talab ortib borayotgani sababli, butun dunyo bo'ylab vegetarianlar kundalik taomnomasini boyitadigan mazali taomlarni qidirmoqda. Albatta, bizning xilma-xil pxalilar assortimentimiz (yong'oq va ziravorlar bilan turli xil sabzavotli pastalar) e'tibordan chetda qolmadi. Ismaloq, lavlagi, karam, baqlajon, sabzi, loviya, qushqo'nmas, ko'k piyoz — bularning barchasi yong'oq va ziravorlar bilan birgalikda nozik ta'mlarning chinakam lazzatini yaratadi! Mazali va foydali. Bu haqiqatan ham zamonaviy dunyoning da'vatlariga javob beradi. Gruziya taomlarini sanab o'tish — u qadar oson ish emas, barcha hududlarni aylanib chiqish kerak: Svan kubdari, Rachin lobiani, Megrel xarchosi va elarjisi, Gurian pirogi. Gruziya taomlari barchaning qalbini zabt etgani ajablanarli hol emas. Gruziya ovqat shinavandalari uchun haqiqiy jannatdir. Mamlakatimiz mehmonlaridan Gruziyaning aynan  nimasi ularga ko'proq yoqqanini so'raganlarida, ular birinchi navbatda bizning taomimiz va sharobimizni e'tirof etadilar. Gruziya oshxonasi jahon oshxonasining yashirin xazinasi hisoblanadi, ammo so'nggi yillarda u xalqaro maydonga tobora ko'proq kirib bormoqda va munosib e'tirofga sazovor bo'ldi. Buni isbotlash uchun shuni aytamanki, xachapuri ko'plab nashrlarga ko'ra 100 ta eng yaxshi taomlar ro'yxatiga kiradi, Gruziya esa doimo yetakchi o'rinni egallaydi. Gruziya oshxonasining siri shundaki, ovqat pishirish oshxonada emas, balki yerdan boshlanadi, chunki biz qishloq xo'jaligi mamlakatimiz. Xo‘sh, peshona teringiz, mehnatingiz, mehringiz bilan yetishtirilgan rizq-ro‘zdan qanday qilib g‘ururlanmaysiz ahir?! Biz madaniy merosimizning qadr-qimmatini tushunamiz. Aynan shuning uchun oshxona an'analari avloddan-avlodga o'tadi va ba'zi retseptlar asrlar davomida o'zgarmagan holda bizga yetib kelgan. Biroq, Gruziya oshxonasi hali ham zamonaviy va dolzarbdir. Bir qator yetakchi mahalliy restoranlar an'anaviy gruzin taomlari bo'yicha zamonaviy taomlarni taklif qiladi. Bu, Gruziya oshxonasi doimo rivojlanishda davom etadigan jonli organizm va urf-odatlar kelajakka o'tishimizga yordam beradigan kuchdir hamda bu ajoyib sarguzashtda Borjomi har doim gruzin dasturxonining munosib vakili bo'lib qolishidan dalolat beradi.

Gruziya oshxonasining xilma-xilligi minglab yillar davomida to'plangan bilim va tajribani o'zida aks ettiradi. Gruziya dasturxoni nafaqat jismoniy ehtiyojlarni qondiradi, balki emosional zavq ham uyg'otadi, kundalik stressdan xalos bo'lishga yordam beradi va uyda qulaylik, tinchlik va xavfsizlik hissini yaratadi. U o'ziga xos psixoterapevtik funktsiyani bajaradi. Dasturxonni tuzash va tayyorlash — bu, alohida san’at hisoblanadi. Har bir taomning o'z maqsadi bor, har bir taom bu ajoyib tomoshada o'z rolini o'ynaydi. Ba'zi taomlar qiyin paytlarda, ba'zilari esa bayram ziyofatlarida dasturxonga tortiladi (masalan, "lhini" - ziyofat, shodlik va qo'shiqlar orqali jo'shqin quvonch bilan nishonlash), har bir taomning o'ziga xos vaqti va joyi bor. Butun tomosha atrofida qurilishi kerak bo'lgan faqat ikkita konstanta mavjud. Non va sharob! Ular gruzin dasturxonining asosiy belgilaridir, qolgan hamma narsa ularga moslashishi kerak. Biroq, ishonch bilan aytishimiz mumkinki, so'nggi yuz yil ichida bu muqaddas juftlikka Borjomi hayotbaxsh suvi qo'shildi. Hech bir gruzin dasturxoni Borjomisiz mukammal bo'lmaydi. Taomlar bayramga qarab o'zgaradi: yangi yilda yaxna go'sht, Pasxada tuxum, pasta va chakafuli beriladi. To'yning o'z taomnomasi bor, "keleha"da (dafn marosimida tortiladi) — o'ziniki. Bu taomlar kamdan-kam hollarda bir-birining o'rnini bosadi, gruzin oshxonasida bir-birini almashtiradi, lekin Borjomi har doim o'zining ishonchli o'rnini egallaydi, go'yo uning ildizlari 8000 metr chuqurlikka cho'zilgandek g'urur bilan viqor soladi. U go'zal zargarlik buyumlarining  qimmatbaho toshi kabi turadi. Borjomi gruzin dasturxonining ajralmas qismiga aylandi. U ko'p asrlik an'anaga nihoyatda mos keladi, go'yo u doimo bu yerda. Aslini olganda, dasturxonga tortiladigan hamma narsa o'z ozuqasini Borjomi bilan bir xil tuproq va suvdan olib, lazzat va muxitning birligini yaratadi.Qadimgi faylasuflar olam sirlarini ochishga harakat qilishgan. Ko'p o'ylanib, ular biz ko'rgan hamma narsa to'rtta asosiy elementdan iborat degan xulosaga kelganlar: yer, olov, suv va havo. Hayot ushbu to'rt elementning o'zaro ta'sirida yaratilgan va ularning fikricha, butun koinot ulardan to'qilgan. Biroq Aristotel o‘zidan oldingilarning g‘oyalariga o‘z fikrini qo‘shib, bu to‘rt elementni bir-biriga bog‘laydigan va ularga ma’no beruvchi yana bir narsa bo‘lishi kerak, degan fikrni ilgari surdi. Faylasuf yana bir elementni kiritdi - kosmos bilan aniqlangan efir. Qadimgi Yunonistondan butunlay mustaqil bo'lgan beshinchi element tushunchasi Sharq falsafasida ham paydo bo'ladi va u yerda beshinchi elementning roli ham makonga mutanosib keladi. Borjomi esa barcha to'rt elementni butun ulug'vorligini o'zida mujassam etadi. Kelib chiqishi vulqondan bo'lgan olov 8000 metr chuqurlikdan otilib chiqqan, turli xil jinslar tomonidan ochilgan va minerallar bilan boyitilgan, kislorod bilan to'yingan suv elementlarning to'liq palitrasini taqdim etadi. Ammo u shishaga quyilib, gruzin dasturxonida munosib o'rin egallashi bilanoq, u gruzin dasturxonining beshinchi elementi, kvintessensiyaga aylanadi! Uni ba'zan efir kabi e'tiborsiz qoldirish mumkin, lekin u gruzin dasturxonining lazzatli yukini yengillashtirishga va nonni avvalgidan ham yoqimliroq qilishga tayyorligi bilan hayotiy ahamiyatga egadir.

Ob-havo sovishi bilan, terimiz tashqi parvarishlash vositalaridan tashqari, terimizning salomatligi va yoshligi uchun zarur vitamin va minerallarni oziq-ovqatdan olishi nihoyatda muhimdir. Ushbu besh mahsulot yozgi quyoshning kuydiruvchi nurlaridan keyin terimizning holatini yaxshilashga yordam beradi, shuningdek, bizni qishning sovuq kunlariga yaxshi tayyorlaydi. Olma yallig'lanishga qarshi kuchli vositadir, qadimgi inglizlar — kuniga 1 ta olma iste'mol qilinishi shifokorga tashrif buyurishning oldini oladi deya e'tirof etganlar — bu aslo mubolag'a emas. Olma kletchatkaga boy, shuning uchun sog'lom ovqat hazm qilish tizimining asosi bo'lgan qimmatbaho kletchatkani yo'qotmaslik uchun ularni sharbat shaklida ichishdan ko'ra, olma iste'mol qilish muhimroqdir. Olma terisida ultrabinafsha nurlar ta'sirida inson terisiga yetkazilgan zararni neytrallovchi pigment mavjud bo'lib, undagi ozuqa moddalari melanin hosil bo'lishida ishtirok etadi — melanin esa terimizni quyosh nurlaridan himoyalaydi. Kuniga 1 dona olma immunitetni rag'batlantiruvchi vosita bo'lib, uning tarkibidagi C vitamini tufayli qishdan oldingi davrda, virusli mavsumda juda muhimdir. Zanjabilni pazandalik va dorivor maqsadlarda ishlatish tarixi ko'p asrlarga borib taqaladi. Zanjabil yallig'lanishga qarshi kuchli xususiyatlarga ega, shuning uchun u limon va asal bilan birga shamollashda qo'llaniladi. Shu bilan birga, terining holatini yaxshilash va bir qator kasalliklarning oldini olish uchun zarur bo'lgan antioksidantlarga ham boy. Zanjabil qon aylanishini va hujayralarni yangilanish jarayonini tezlashtiradi, ozuqa moddalarini butun tanaga tarqatadi, toksinlarni yo'q qilishga yordam beradi, bu sog'lom va yaxshi parvarishlangan teri uchun zaruriy shartdir. Keyl —bu "superfood" bo'lib, eng sog'lom sabzavot hisoblanadi. K vitaminiga boy karamning bu turi ko'plab foydali jarayonlarda ishtirok etadi, yallig'lanishga qarshi xususiyatlarga ega, shuningdek, terini qarish jarayonini sekinlashtiradigan ultrabinafsha nurlar ta'siridan tabiiy ravishda himoya qiluvchi karotenoidlarni o'z ichiga oladi. Yong'oq — omega-3 ga boy o'simlik ozuqasi bo'lib, kuniga 1 hovuch yong'oq terini silliq saqlashga yordam beradi, qon aylanishini yaxshilaydi, bu organizmda ozuqa moddalarining bir tekis taqsimlanishi uchun zarur shartdir, terini ultrabinafsha nurlanishidan himoya qiladi va shikastlangan terini davolaydi.  Ma'lumki, apelsin va limon C vitamini manbai bo'lib, u immunitetni mustahkamlash bilan birga kollagen hosil bo'lishida ishtirok etadi va terimiz elastikligi aynan kollagenga bog'liq. 1 stakan tsitrus sharbati C vitaminining kunlik dozasini o'z ichiga oladi.

Har bir mavsumning o'ziga xos rangi bor, kuz, shubhasiz, to'q sariq. Buning sabablaridan biri, ehtimol, to'q sariq rangli mahsulotlarning ko'proq bo'lishi, bu esa kuzni yanada rang-barang qiladi. Apelsin sabzavotlari, birinchi navbatda,  ortiqcha beta-karotinni anglatadi, bu bizning tanamizda A vitaminiga aylanadi va sog'lom teri, yaxshi ko'rish, reproduktiv salomatlik va immunitetni saqlashga yordam beradi.  Qovoq garchi u vitaminlar, minerallar va antioksidantlarga boy bo'lsa ham juda past kaloriyali mahsulotdir. Mavsumiy infektsiyalarga qarshi kurashish uchun qovoq va uning beta-karotinning yuqori konsentratsiyasi yordam beradi. Shuningdek, yurak sog'lig'i uchun maxsus oziq moddalarni o'z ichiga oladi. Qovoqdan turli xil shirin va sho‘r taomlar tayyorlash mumkin.  Batat — atigi 100 kaloriya bo'lgan o'rta kattalikdagi sabzavot bo'lib, kunlik beta-karotinga bo'lgan ehtiyojingizni qondiradi.  Vitamin C,  magniy va boshqalar kabi muhim vitaminlar va minerallar bilan ta'minlaydi. Super kuchga ega sabzi — sog'lom ko'rish qobiliyatini ta'minlash.  Ko'zlarni quyoshdan himoya qiladi va katarakt kabi kasalliklar xavfini kamaytiradi. Sabzi shuningdek, kaltsiy va K vitaminiga boy, bu suyaklarni mustahkamlashga yordam beradi. Saraton xavfini kamaytiradi, chunki u ko'p miqdorda antioksidantlarni o'z ichiga oladi. Sitrus — bir stakan yangi siqilgan apelsin sharbati bilan siz ushbu mavsumda juda muhim bo'lgan C vitaminiga bo'lgan kunlik ehtiyojingizni to'ldirishingiz mumkin, bu homiladorlik paytida juda muhim bo'lgan foliy kislotasini hisobga olmaganda.Haqiqatan ham, mamlakatimizda apelsinlar kuzning oxirida mavsumiy pishishni boshlaydi, garchi deyarli barcha do'konlarda import qilingan tsitrus mevalari sotiladi. Kuzda shaftoli yanada suvli va mazali bo'lib, ularning ajoyib xushbo'yligidan tashqari, ular A, E va K vitaminlariga boy bo'ladi foydali xususiyatlari immun tizimini va ko'rish qobiliyatini yaxshilaydi; Korolek — ilohiy meva deb ataladi, chunki u foydali xususiyatlarga ega - sog'lom ko'rish uchun muhim vitamin bo'lgan A vitaminining yuqori miqdori, ovqat hazm qilish tizimining yaxshi ishlashini bildiruvchi kletchatkaga boy, mahsulot tarkibdagi ko'p miqdordagi kaliy va elektrolitlar quvvat bilan ta'minlaydigan. Yaxshiroq hazm qilish uchun siz sog'lom yog'larni olishingiz kerak, masalan, sovuq siqilgan yog'lar, turli yong'oqlar va avakadolar. Mavsumiy mahsulotlardan ilhomlanish uchun Gastro Gid arxivini qayta ko'rib chiqing.  

Frantsiyada bayram dasturxoni doimo fua-gra va hamanski bilan bezatilgan, taomlar va shirinliklar kashtan hidiga boy, asosiy desert shokoladli ganaj va beze qo'ziqorinlari bilan bezatilgan Rojdestvo g'o'lasi. Rojdestvo g'o'lasi an'anaviy ravishda oq biskvitli tort va shokoladli kremning kombinatsiyasidir, garchi zamonaviy oshxonada ko'plab versiyalar mavjud bo'lsa ham. Ushbu shirinlik Shimoliy Yevropa mamlakatlarning o'rta asr an'analari bilan bog'liq. Rojdestvo oldidan oilaning otasi va uning bolalari Rojdestvo uchun yoqib yuborilgan eng katta g'o'lani qidirish uchun o'rmonga borishadi. G'o'la kamida uch kun yonishi kerak edi, bu kelgusi yilda oila farovonligining xabarchisi bo'lishi kerak edi. Frantsiyada g'o'la ustiga sharob quyilgan, bu kamindan hayratlanarli xushbo'ylikni keltirib chiqardi, mo'l hosil olish uchun kul tuproq bilan aralashtirilgan va keyingi Rojdestvoda yog'ochga o't qo'yish uchun ozgina olib qo'yilgan. Katta kaminlarning yo'qolishi bilan o'rmonda topilgan katta g'o'la  Rojdestvo dasturxonining markazida kichik shirin pechenyega aylangan. Germaniyada Rojdestvo dasturxonining asosiy qahramoni qizil karam, spetzle va boshqalar kabi mahalliy garnirlar bilan bezatilgan g'ozdir.  Desert sifatida esa — asal pechenye, spekulatsius va stollen tortilgan. Rojdestvo shtollenining tarixi 700 yilga borib taqaladi.  Bu xamirturushdan tayyorlangan shirin non bo'lib, barcha nemis oilalarida istisnosiz bayram dasturxonida taqdim etiladi, tarkibida ko'plab shakarlangan mevalar, yong'oqlar va ziravorlar bo'lgan. Shtollen Rojdestvodan 2-3 hafta oldin pishiriladi, keyin qadoqlanadi va eng yaxshi tuzilish va ta'mga ega bo'lishi uchun bayramga qadar saqlanadi. Boshqa Skandinaviya mamlakatlari kabi Shvetsiyada ham, Rojdestvo dasturxoni ham smörgåsbord uslubi, ya'ni bufet tipidagi dasturxon ko'rinishida bezatilgan.  An'anaviy taomlarga tuzlangan seld, quritilgan losos, non, lavlagi salati, karam va pishloq turlari kiradi. Shirinlik sifatida — ular za'faron bilan bo'yalgan sariq bulochkalar va guruchli puding tortilgan. Kim pudingda bodom topsa, keyingi Rojdestvo oldidan turmush qurgan. Polshada Rojdestvo dasturxonida go'shtli taomlarni topa olmaysiz, faqat baliq va sabzavotli taomlar tortiladi: 12 ta apostol sharafiga 12 ta an'anaviy taomlar; An'anaviy borsch, karp, seld, qo'ziqorin sho'rva, dimlangan tuzlangan karam, karamli simit, ko'knori urug'ili pechenye, zanjabil pecheyne va quritilgan mevalar.  Yapon Rojdestvo bayramining ajralmas qismi tez tayyorlanadigan taomlardir, agar butun dunyo Rojdestvoni an'anaviy oilaviy taomlar bilan nishonlasa, yaponlarning Rojdestvo taomi — KFC tez ovqatlanish muassasalaridan qovurilgan tovuq oyoqchalari. Bu an'ana 1974 yildan boshlangan va muvaffaqiyatli marketing kampaniyasining natijasidir. Yaponlar Rojdestvo bayramida restoranlar oldida navbatda turmaslik uchun ikki oy oldin buyurtma beradilar. Rojdestvo bayrami uchun pitsa buyurtma qilish ham ommabop tus olgan.  So'nggi bir necha yil ichida pitsa ishlab chiqaruvchilari bu yo'nalishda o'z o'rnini topishga harakat qilmoqdalar, chunki tovuqli taomlarga talab yuqori va pitsa allaqachon do'stlar davrasi yoki oilaviy uchrashuvlar bilan bog'liq, pitsa ham yaponiyaliklar uchun Rojdestvo taomiga aylandi.  Desert sifatida Rojdestvo bezaklari bilan bezatilgan oq kremli ​​va qulupnayli tortlar iste'mol qiladilar.

Agar siz sentyabr oyida Gruziyaga sayohat qilishni rejalashtirmoqchi bo'lsangiz, ushbu qo'llanma sizga gastronomik g'oyalari bilan yordam beradi. Biz uchta sayyohlik yo'nalishini tanladik - Ajariyada sentyabr quyoshli va issiq, yozga nisbatan bu vaqtda sayyohlar kamroq, bu dam olish kunlarini rejalashtirish uchun eng maqbul vaqt. Svanetida kuz erta boshlanadi, daraxtlar minglab ranglarda burkanadi, ob-havo quyoshli bo'lsa, demak sizni unutilmas sayohat kutmoqda. Sentyabr — Kaxetiga tashrif buyurish uchun eng yaxshi vaqt, chunki aynan shu vaqtda rtveli (uzum yig'im-terimi) boshlanadi.  Adjara Batumi baliq bozoriga bormasdan va mahalliy Qoradengiz baliqlarini tatib ko'rmasdan ketish kechirib bo'lmas jinoyat bo'lganidek, Adjar uslubidagi xachapuri tatib ko'rmasdan dengizda dam olishni tasavvur qilib bo'lmaydi. O'zgacha Adjar deserti — bu sohilda mahalliy qahva bilan tatib ko'rishga arziydigan baklava. Agar siz Ajariyaning baland tog'lariga yo'l olsangiz, boranoni tatib ko'ring, bu Adjar oshxonasining maxsus taomidir — eritilgan sariyog'da eritilgan mahalliy pishloq. Bu juda yuqori kaloriyali, ammo juda mazali yegulik. Sinorini xamirturushsiz yupqa xamirdan tayyorlanadi, kesilgan lavash ketsiga solinadi va nadugi va sariyog 'bilan pishiriladi. Juda to'yimli va mazali taom.  Achmani tatib ko'rishni unutmang — bu xachapuri turi bo'lib, u eritilgan sariyog 'va pishloq bilan qatlamlangan qaynatilgan xamirdan tayyorlanadi. Tandirda oltin jigarrang bo'lgunga qadar pishiriladi. Svaneti Svan oshxonasi go'shtli taomlarga boy. Bu yerga sayohat qilganingizda, mahalliy ziravorlar o‘ziga xos ta’m beradigan go‘sht bilan to‘ldirilgan kubdari pirogini albatta tatib ko‘ring.  Toshmijabi — yangi pishloq va kartoshkadan tayyorlangan, to'yimli va mazali taom. Chishvdari — Svan oshxonasining yana bir vegetarian taomi, Mingrelian chvishtarining "qarindoshi". O'zingiz bilan har xil ziravorlarga boy Svan tuzini olib ketayotganingizga ishonch hosil qiling, uni uyga qaytganingizdan so'ng barcha taomlarga qo'shishingiz mumkin. Salqin joyda havo o'tkazmaydigan joyda saqlang va u uzoq vaqt davomida o'zining xushbo'yligini yo'qotmaydi. Kaxeti Kaxetiga rtveli paytida kelish va gruzinlarning eng qadimiy va muhim an'analaridan birida ishtirok etishingiz kerak. Rtveli uchun quyoshli kun tanlanadi va bu kun haqiqiy bayramga aylanadi. Rtvelidan so'ng, an'anaviy ravishda dasturxon yoziladi, unda uzum yog'ochida pishirilgan shashlik, an'anaviy non, pishloq va salat bilan siylaydilar. Tatarani (pastilani) pishirish va cherkovxela tayyorlash ham sentyabr oyida boshlanadi, quritish bir necha hafta davom etadi, ammo hech kim yangi tayyorlangan cherkov xelasini tatib ko'rish ishtiyoqidan voz kecha olmaydi.  Kaxeti xinkali, tog 'xinkalidan farqli o'laroq, zira urug'i va sarimsoq bilan ziravorlanadi. Vegetarianlar an'anaviy ravishda yumshatilgan eritilgan sariyog 'ichiga solingan va shu tarzda iste'mol qilinadigan tvorog xinkalini albatta tatib ko'rishlari kerak, garchi ular eritilgan sariyog'siz ham mazali va to'yimli bo'ladi.