გასტრო გიდი ამჯერად იტალიაში გამოგზაურებთ, ჩვენი მასპინძელი ნანა ზურიაშვილია, კულინარიული გვერდის buongustaio (გურმანი) ავტორი. “2013 წლიდან ვცხოვრობ იტალიაში, კერძოდ ნეაპოლის ქალაქგარეთ, პატარა ისტორიულ ქალაქ პოცუოლში. პოცუოლი გაშენებულია მოქმედ ვულკანზე, ვიცი, ძალიან საშიშად ჟღერს, მაგრამ უჩვეულო სილამაზისაა აქაურობა. 6 წელია შევქმენი ოჯახი და მყავს სამი გოგონა. ჯერჯერობით ჩემი კარიერული წინსვლა შეჩერებულია, მაგრამ მომავალი წლიდან ვგეგმავ არქიტექტურის შესწავლას. იტალიაში აღმოვაჩინე კულინარიისადმი დიდი სიყვარული. ძალიან შემიყვარდა იტალიური სამზარეულო. რადგან მქონდა ბევრი თავისუფალი დრო, ვსწავლობდი და ვატარებდი ექსპერიმენტებს. ვთვლი რომ დღესდღეობით კარგი კულინარი ვარ და მალე ვაპირებ გავაღრმაო კულინარიული შესაძლებლობები.  ნეაპოლს ძალიან დიდი ისტორია აქვს, როგორც კულინარიული ასევე მუსიკალური. ვინც არ იცით, ნეაპოლში აშენდა პირველი ოპერა "San Carlo” და გამოცხვა პირველი პიცა. ნეაპოლია მისი ხმაურიანი და ვიწრო ქუჩებით, დიდი პიაცებით, ბევრი და გემრიელი პიცერიით, საუკეთესო ესპრესოთი, მოცარელითა და კიდევ რა ჩამოთვლის. O sole mio-ს და კიდევ უამრავი ისტორიული სიმღერის საწყისი.  რადგან ამ რეგიონს ზღვაც ბევრი აქვს  და მზეც, ხალხიც ასეთი მხიარული, ცეცხლოვანი და ემოციურია, რაღაცნაირად ჩვენ, ქართველებს გვგვანან. ჩემს ოჯახში, განურჩევლად ასაკისა, ყველას უყვარს პასტა.. ხშირად ვაკეთებ ახალ პასტას, რაშიც შვილები ხშირად მეხმარებიან... ასე მგონია, რომ სამზარეულოც ხელოვნების ერთ-ერთი სფეროა და მისი გაზიარება აუცილებელია, განსაკუთრებით პატარა ასაკში, როდესაც ხელის შეხებით შეიცნობენ სამყაროს... ასე მგონია რაც მეტ რამეს შეეხებიან ბავშვობიდან, მით მეტი ფანტაზია და იდეა ჩამოუყალიბდებათ. ზოგადად მიყვარს მომზადება, სულ ვფუსფუსებ და რაღაცას ვაკეთებ, უფრო მეტი პურეული, ნაკლები ტკბილი...  მაგრამ ვიტყოდი, იტალიურ გასტრონომიასაც ვერაფერი შეედრება.  იტალიელებს უყვართ საათობრივი კვება. Colazione - საუზმე ტკბილი, pranzo- სადილი აუცილებლად პასტა და მერე მეორე კერძი, ჭიქა ღვინით და ბოლოს ხილი და ტკბილი აუცილებლად. საღამოს უფრო ბურღულეულს მიირთმევენ. რიზოტოს ან წვნიანებს... ძალიან დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ ხარისხიან და სწორ კვებას. ჩემს მეუღლეს ძალიან უყვარს ქართული სამზარეულო, განსაკუთრებით ხაჭაპური, ქართული ყველი და დედას პურები. ყველაზე მეტად ეს ენატრება ხოლმე...  კერძი, რომელსაც გასტრო გიდის მკითხველს გავუზიარებ არის ერთგვარი ექსპერიმენტი, რომელსაც ზოგადად მეგობრებისთვის და ოჯახისთვის ვამზადებ ხოლმე... ჭარხალი დიდი პოპულარობით არ სარგებლობს იტალიაში, ამიტომ გადავწყვიტე მისი გემო ისე გამეცნო მეგობრებისთვის, რომ არ დავიწყებოდათ და ნამდვილად გამომივიდა.    ჭარხლის რიზოტოსთვის დაგჭირდებათ: 300 გ ბრინჯი არბორიო 400 გ ჭარხალი 100 გ გორგონზოლა (ობიანი ყველი) 30 გ ნიგოზი 20 გ კარაქი ცოტაოდენი ზეითუნის ზეთი ბოსტნეულის ნახარში მარილი პილპილი   მომზადება: პირველ რიგში მოამზადეთ ბოსტნეულის ნახარში. ქვაბში ჩაყარეთ ხახვი, სტაფილო, კარტოფილი, პომიდორი, ნიახური და აადუღეთ 20 წუთი. გაფცქვენით ჭარხალი და გახეხეთ.  ცალკე განიერ და დაბალ ქვაბში ჩააგდეთ ერთი კოვზი კარაქი და როცა გალღვება, დაამატეთ ბრინჯი. დააყოვნეთ 2 წუთი და დაამატეთ ჭარხალი, ურიეთ 1 წუთი და შემდეგ დაამატეთ ბოსტნეულის ნახარში ისე, რომ ზემოდან მოადგეს. ხარშეთ 15-16 წუთი (დააკვირდით ხარშვის დროს ეტიკეტს) და შიგადაშიგ ამატეთ ბოსტნეულის ბულიონი. მასა არ უნდა იყოს წვნიანი, უფრო კრემივით ტექსტურა უნდა მიიღოთ. გადმოდგით ცეცხლიდან, უყავით გორგონზოლა და მარილი, კარგად ამოურიეთ. გადაიტანეთ თეფშზე და მორთეთ წვრილად დაჭრილი ნიგვზით, გორგონზოლით და პილპილით.  Buon appetito!”

საქართველო პატარა, მაგრამ უნიკალური ქვეყანაა. ჩვენი ქვეყანა გამოირჩევა ბიომრავალფეროვნებით - მთებისა და ტყეების, ფლორისა და ფაუნის, მინერალური და თერმული წყლებისა თუ ტალახის საბადოების სიმრავლით.  საქართველოში ზომიერი კლიმატი და სხვადასხვა ტიპის ჰავაა, როგორც შავიზღვისპირა სუბტროპიკული, ისე მშრალი კონტინენტური და ალპურიც კი.  ზოგადად ქართული მიწა ძალიან ნაყოფიერია. განებივრებულები ვართ სეზონური ხილ-ბოსტნეულის მრავალფეროვნებით, ჯანსაღი და გემრიელი რძის პროდუქტებითა თუ თავბრუსდამხვევი სანელებლების სიმრავლით. ამ საოცარი ინგრედიენტების ოსტატურად გამიქსვა კი - გემოთა საოცარ სიმფონიას ქმნის. მაგრამ როგორ დაიწყო ეს ყველაფერი, სხვადასხვა ინგრედიენტებსა და არომატებთან თამაში?   ხშირად ადამიანები დაუფიქრებლად და მადლიერების შეგრძნების გარეშე ვიღებთ ყველაფერ იმას, რასაც მარტივად მოვიპოვებთ. თანამედროვე სამყაროში კი ძალიან მარტივია მიიღო ის რაც გინდა, თანაც სწრაფად. მაგალითად, შეგიძლია უბრალოდ წახვიდე სუპერმარკეტში და შეიძინო სხვადასხვა საკვები პროდუქტი, ან რესტორანს ეწვიო და გემრიელად მიირთვა. წასვლა თუ გეზარება არც ეგ არის პრობლემა, ღილაკზე ერთი ხელის დაჭერით შეუკვეთავ და სახლში უგემრიელეს კერძებს მოგიტანენ.  თუმცა, თავდაპირველად ადამიანი უმი საკვებით იკვებებოდა. შემგროვებელი და მონადირე იყო. რაღაც ეტაპზე, ალბათ სრულიად შემთხვევით, აღმოაჩინა, რომ ცეცხლზე მომზადებული საკვები ბევრად უფრო გემრიელი და უსაფრთხოა. დროსთან ერთად, სხვადასხვა პროდუქტის თავისი ხელით მოყვანაც დაიწყო, მომთაბარეობას თავი დაანება და მიწათმოქმედებას მიჰყო ხელი, ამასობაში მომზადებაშიც დახელოვნდა. ნელ-ნელა იმასაც მიხვდა, რომ შეუძლია კერძებს სხვადასხვა არომატებიც მიანიჭოს, საკვების მოსამზადებელი მრავალფეროვანი ჯამ-ჭურჭელიც გამოიგონა, ბოლოს ესთეტიკური სერვირებაც კი დაიწყო. წარმოიდგინეთ რამდენი ექსპერიმენტი და ინოვაცია დგას ამ ყველაფრის უკან! პროდუქტის აღმოჩენა, დაგემოვნება, მოშინაურება, მოყვანა, შეწვა, მოხარშვა, ფერმენტაცია, ცხარე და ტკბილი გემოების გამიქსვა, კერძების გაფორმება … კულინარია ერთდროულად ხელოვნებაცაა და მეცნიერებაც.  რამდენი ადამიანის უხილავი შრომის ნაყოფია, ის, რაც ახლა ჩვენი ქვეყნის იდენტობის ისეთივე განუყოფელი ნაწილია, როგორც ქართული ცეკვა და სიმღერა. ისიც ანარეკლია ჩვენივე მდიდარი ისტორიული მემკვიდრეობის. საქართველო გეოგრაფიულად ისტორიული მნიშვნელობის გზაჯვარედინზეა განთავსებული. სხვადასხვა პერიოდში მასზე მნიშვნელოვანი სავაჭრო მარშრუტებიც გადიოდა, მათ შორის ე.წ. “აბრეშუმის გზა,” რომელიც ევროპას და აზიას აერთიანებდა.  ალბათ სწორედ აზიური, შუა აზიური და ევროპული გავლენებით აიხსნება ქართული სუნელებისა და სანელებლების სიმდიდრე, მომზადების ტექნიკებისა და ინგრედიენტების მრავალფეროვნება.  ქართული სუფრა რომ მხოლოდ ჭამა-სმა არ არის, ეს ჩვენს ენაშიც კარგად ჩანს. ხალხმა, რომელმაც სიტყვა მეგობრობა საზიარო ჭურჭლიდან ჭამას დაუკავშირა, ამით ყველაფერი თქვა კვებასთან მის დამოკიდებულებაზე.  კვება ერთგვარი რიტუალია, სიცოცხლის გაგრძელების და გაზიარების საკრალური პროცესი. საკრალურობაზე თუ მიდგება საქმე, პური აუცილებლად უნდა ვახსენოთ, ის იყო ქართული სუფრის ბურჯი. პურ-მარილი, პურობა, პურის ჭამა, პურის გატეხა. პური წმინდაა.  ქვეყნის ყველა კუთხეს თავისი პური ჰქონდა, როგორც ძველები ამბობენ, ერთ სოფელში პურს რომ ჩააკრავდნენ მეორე სოფელში აღწევდა მისი სუნიო. ჰოდა, იმართებოდა პურობა. პურიდან ხაჭაპურზე უნდა გადავიდეთ, ქართული სამზარეულოს მთავარ მშვენებაზე. ის ერთგვარი სიმბოლოა ზეიმისა და დღესასწაულის. თითქმის ყველა კუთხეში თავისთვის დამახასიათებელი უგემრიელესი ხაჭაპური მზადდება: იმერული, აჭარული, მეგრული, ოსური, თუშური კოტორი და ა.შ. ხაჭაპურს არამატერიალური კულტურის მემკვიდრეობის სტატუსიც კი აქვს მინიჭებული.    ალბათ გიფიქრიათ, ეს ერთი შეხედვით უბრალო კერძი, რომელიც სულ რაღაც ორი ინგრედიენტისგან შედგება, რანაირად შეიძლება იყოს ასეთი გემრიელი?  რანაირად და ერთი საიდუმლო ინგრედიენტიც ახლავს, ავტორის სული და გული! ხაჭაპური ამის გარეშე არ გამოდის! ცომის მოზელის დროს რა სიმღერას იღიღინებ, იმაზეც ბევრი რამეა დამოკიდებული.  მიუხედავად იმისა, რომ სიტყვა პური, ინდოეთშიც გხვდება, ხაჭაპურს მაინც უფრო ევროპული იერი დაჰკრავს. ქართულ პიცადაც კი მოიხსენიებენ ხოლმე. აი წმინდა აზიური გავლენების ხინკალი გვაქვს. მისი შორეული ბიძაშვილები უხვად არიან მიმობნეულები ტიბეტში, ჩინეთში, ნეპალსა თუ მონღოლეთში, მაგრამ არცერთი არ არის ისეთი შენიანი, როგორც ხინკალი. ის უბრალოდ კერძი არ არის, განსაკუთრებულია, ცალკე მდგომი, ხინკლის საჭმელად უნდა წახვიდე. ხინკლის ჭამა გამოცდილებაა. თავისი წესები აქვს, რასაც დიდი მხიარულებით ვასწავლით ხოლმე ჩვენი ქვეყნის ყველა სტუმარს. ხელით რომ ეხები და ბოლომდე შეიგრძნობ მის მადლს. ხინკალი ეგეთია, არაფერი უნდა არსებობდეს თქვენს შორის, მხოლოდ შენ და ხინკალი.   ბოლო პერიოდში ვეგეტარიანულ სამზარეულოზე გაზრდილი მოთხოვნის გამო, ვეგანები მთელი მსოფლიოს მასშტაბით დაეძებენ გემრიელ კერძებს, რათა თავიანთი ყოველდღიური რაციონი კიდევ უფრო გაამდიდრონ. ცხადია ჩვენებური ფხალეული ყურადღების მიღმა არ დარჩენილა. ისპანახი, ჭარხალი, კომბოსტო, ბადრიჯანი, სტაფილო, ლობიო, ეკალა, პრასი, ეს ყველაფერი თხილეულთან და სუნელებთან ერთად შეკმაზული, პიკანტური გემოების ნამდვილ აფეთქებებს ქმნის! გემრიელი და თანაც ჯანსაღი. ნამდვილად პასუხობს თანამედროვე სამყაროს გამოწვევებს.     ქართული კერძების ჩამოთვლა რთული საქმეა, ყველა რეგიონს უნდა გადასწვდე: სვანური კუბდარი, რაჭული ლობიანი, მეგრული ხარჩო და ელარჯი, გურული ღვეზელი, ჯერ მარტო ყველის ნაირსახეობები რად ღირს: სულგუნი, იმერული, ტენილი, გუდის ყველი. არ არის გასაკვირი რომ ქართული კერძები უკლებლივ ყველას გულს იპყრობს. საქართველო გურმანების ნამდვილი სამოთხეა. როდესაც ჩვენი ქვეყნის სტუმრებს ეკითხებიან თუ რა მოსწონთ საქართველოში ყველაზე მეტად, ერთ-ერთი რაც პირველი ახსენდებათ ჩვენი კერძები და ღვინოა.  ქართული კულინარია მსოფლიო კულინარიის დამალულ განძად ითვლება, თუმცა ბოლო წლებში ის მეტად გამოჩნდა საერთაშორისო ასპარეზზე და დამსახურებული აღიარებაც მოიპოვა. ამის დასტურად გეტყვით, რომ ხაჭაპური არაერთი გამოცემის 100 საუკეთესო კერძს შორის არის დასახელებული, ხოლო საქართველო მუდამ მოწინავე პოზიციებს იკავებს. ქართული კულინარიის საიდუმლო ალბათ იმაშია, რომ კერძის მომზადება სამზარეულოდან კი არა, ნიადაგიდან იწყება, ჩვენ კი მიწათმოქმედების ქვეყანა ვართ, გეორგია. ჰოდა, როგორ გინდა რომ შენი ოფლით, გარჯით და შრომით მოყვანილი, გემრიელად და რუდუნებით არ მოამზადო?!   გვესმის ჩვენი კულტურული მემკვიდრეობის ფასი. სწორედ ამიტომ, კულინარიის ტრადიციები თაობიდან თაობას გადაეცემა და ზოგიერთი რეცეპტი, საუკუნეების განმავლობაში უცვლელი სახით მოვიდა ჩვენამდე. მიუხედავად ამისა, ქართული კულინარია მაინც ფეხს უწყობს თანამედროვეობას. არაერთი ლოკალური წამყვანი რესტორანი, მომხმარებლებს ტრადიციული ქართული კერძების თანამედროვე ვარიაციებს სთავაზობს. ეს იმას ნიშნავს, რომ ქართული კულინარია ცოცხალი ორგანიზმია, რომელიც განვითარებას მუდამ განაგრძობს, ტრადიცია კი ის სიმყარეა, რომელიც მომავალში მოგზაურობისკენ გვიბიძგებს, ამ საოცარ თავგადასავალში კი ბორჯომი მუდამ იქნება ქართული სუფრის ღირსეული წევრი.    

  ქართული სუფრის მრავალფეროვანი გრადაცია ათასწლეულების ცოდნას და გამოცდილებას იტევს. ქართული სუფრა, ფიზიკური მოთხოვნილების გარდა ემოციური ტკბობის, ყოველდღიური სტრესის მოხსნის, სახლში ყოფნის, სიმშვიდის და უსაფრთხოების განცდაცაა. ერთგვარფსიქოთერაპიულ ფუნქციასაც ითავსებს. სუფრის გაწყობა და სამზადისი, ცალკე ხელოვნებაა. ყველა კერძს თავისი დანიშნულება აქვს, ყველა კერძი თავის როლს ირგებს ამ ულამაზეს წარმოდგენაში. ზოგიც ჭირის სუფრაზე გამოდის, ზოგიც - ლხინის, ყველა კერძს თავისი დრო და ადგილი აქვს. მხოლოდ ორი რამეა უცვლელი, რის გარშემოც მთელი წარმოდგენა უნდა გაიმართოს, პური და ღვინო. ისინი არიან ქართული სუფრის მთავარი მოქმედი პირები, ყველა დანარჩენი მაგათ უნდა მოერგოს.    თუმცა, თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ბოლო ასწლეულის მანძილზე ამ საკრალურ დუეტს ბორჯომის მაცოცხლებელი წყალიც შეურთდა.  არცერთი სუფრა საქართველოში ბორჯომის გარეშე არ ჩაივლის. კერძები დღესასწაულების მიხედვით იცვლებიან, ახალ წელს - საცივი, აღდგომას -  კვერცხი, პასკა, ჩაქაფული. ქორწილს თავისი მენიუ აქვს, ქელეხს - თავისი. იშვიათად ერთმანეთი გადაკვეთონ, გადიან და გამოდიან კერძები სცენიდან. მაგრამ ბორჯომი მუდამ დგას. დგას თავისთვის მოზომილ ადგილას, ამაყად, ისე, თითქოს ფესვები 8000 მეტრის სიღრმეში ჰქონდეს გადგმული. დგას როგორც ძვირფასი ქვა, ულამაზესი სამკაულის შუაგულში.  ბორჯომი, ქართული სუფრის განუყოფელ ნაწილად იქცა. მრავალსაუკუნოვან ტრადიციას, ისე ორგანულად შეერწყა, თითოქოს მუდამ აქ ყოფილიყოს. პრინციპში ასეც არის, ყველაფერი რაც სუფრაზე აწყვია, იმავე მიწით და წყლით არის ნასაზრდოები საიდანაც ბორჯომი ამოდის. ანტიკური ფილოსოფოსები სამყაროს საიდუმლოების ამოხსნას ცდილობდნენ. ბევრი ფიქრის შემდეგ მიხვდნენ, რომ ყველაფერი, რასაც ვხედავთ ოთხი სტიქიისგან შედგება: მიწა, ცეცხლი, წყალი, ჰაერი. ამ ოთხი ელემენტის ურთიერთქმედებით იქმნება სიცოცხლე  და ამ ოთხი ელემენტითაა მოქსოვილი მთელი კოსმოსი. თუმცა, არისტოტელემ  წინამორბედების ნაფიქრალს თავისი დაუმატა და იეჭვა, რომ  რაღაც კიდევ უნდა ყოფილოყო, რომელიც ამ ოთხ ელემენტს ერთიანად შეკრავდა და აზრს მისცემდა. ფილოსოფოსმა კიდევ ერთი ელემენტი, ეთერი, იგივე სივრცე შემოიტანა. ანტიკური საბრძნეთისგან სრულიად დამოუკიდებლად, მეხუთე ელემენტის ცნება ჩნდება აღმოსავლურ ფილოსოფიაშიც, გაგიკვირდებათ და მეხუთე ელემენტის როლი, იქაც სივრცეს ერგება. ბორჯომი თავის მხრივ, ოთხივე ელემენტს მთელი თავისი დიდებულებით აერთიანებს, ვულკანური წარმოშობის ცეცხლი, 8000 მეტრის სიღრმიდან ამოხეთქილი სხვადასხვა ქანებგამოვლილი და მინერალებით გამდიდრებული, ჟანგბადით სავსე წყალი, სტიქიების სრულფასოვანი პალიტრაა. მაგრამ როგორც კი ბოთლში ჩამოისხმევა, ქართულ სუფრაზე თავის კუთვნილ ადგილს დაიკავებს, ის ხდება  ქართული სუფრის მეხუთე ელემენტი, კვინტესენცია. შეიძლება ხანდახან შეუმჩნებელი, როგორც ეთერი,  მაგრამ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი, რომელიც ყოველთვის მზად არის, რომ ქართული სუფრის გემრიელი სიმძიმე შეამსუბუქოს და პურობა უფრა  სასიამოვნო გახადოს, ვიდრე იქამდე იყო.      

აგრილებასთან ერთად ჩვენს კანს სჭირდება სპეციფიკური მოვლა, გარეგანი მოვლის საშუალებების გარდა, მნიშვნელოვანია საკვებითაც მივიღოთ საჭირო ვიტამინები და მინერალები ჩვენი კანის სიჯანსაღისა და ახალგაზრდობისთვის.  ეს ხუთი პროდუქტი გვეხმარება გავიუმჯობესოთ კანის მდგომარეობა ზაფხულის მწველი მზის სხივების შემდეგ და ასევე, კარგად მომზადებულები შევხვდეთ ზამთრის სუსხიან დღეებს.   ვაშლი ანთების საწინააღმდეგო ძლიერი საშუალებაა, ძველი ინგლისურენოვანი ანდაზა - 1 ვაშლი დღეში, ექიმს აგარიდებთო, სულაც არ არის გადაჭარბებული. ვაშლი სავსეა უჯრედისით, ამიტომ მნიშვნელოვანია ვაშლის ჭამა და არა წვენის ფორმით დალევა, რადგან არ დავკარგოთ ძვირფასი უჯრედისი, რომელიც ჯანსაღი მომნელებელი სისტემის საწინდარია. ვაშლის კანი შეიცავს პიგმენტს, რომელიც ანეიტრალებს ულტრაიისფერი სხივებით გამოწვეულ ზიანს ადამიანის კანზე, ასევე მასში არსებული ნუტრიენტები მონაწილეობს მელანინის წარმოქმნაში - მელანინი კი იცავს ჩვენს კანს მზის სხივებისგან. 1 ვაშლი დღეში იმუნიტეტის გამაძლიერებელია მისი შემცველი c ვიტამინის გამო, რაც ასე მნიშვნელოვანია ზამთრის წინა პერიოდში, ვირუსების სეზონზე.   კოჭა/ჯანჯაფილის კულინარიული თუ სამედიცინო დანიშნულებით გამოყენების ისტორია მრავალ საუკუნეს ითვლის. კოჭას ძლიერი ანთების საწინააღმდეგო თვისებები აქვს, ამიტომ არის, ლიმონთან და თაფლთან ერთად ასეთი შვებისმომგვრელი გაციების დროს. ამასთან ერთად მდიდარია ანტიოქსიდანტებით, რაც კანის მდგომარეობის გაუმჯობესებისთვისაა აუცილებელი, რიგი დაავადებების პრევენციისთვის. კოჭა აჩქარებს სისხლის მიმოქცევას და უჯრედების ჩანაცვლების პროცესს, ანაწილებს ნუტრიენტებს მთელ ორგანიზმში, ეხმარება ტოქსინების გამოდევნაში, რაც ჯანსაღი და მოვლილი კანის წინაპირობაა.   კეილი “სუპერფუდია” და ითვლება ყველაზე სასარგებლო ბოსტნეულად. K ვიტამინით მდიდარი კომბოსტოს ეს სახეობა მონაწილეობს ბევრ სასარგებლო პროცესში, გააჩნია ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება, ასევე შეიცავს კაროტინოიდებს, რომლებიც ბუნებრივად იცავს ჩვენს კანს ულტრაიისფერი სხივების ზემოქმედებისგან, რაც ანელებს კანის დაბერების პროცესს.    ნიგოზი ომეგა 3-ით მდიდარი მცენარეული პროდუქტია, 1 მუჭა ნიგოზი დღეში, გვეხმარება შევინარჩუნოთ გლუვი კანი, აუმჯობესებს სისხლის მიმოქცევას, რაც სხეულში ნუტრიენტების თანაბრად გადანაწილებისთვის აუცილებელი პირობაა, იცავს კანს ულტრაიისფერი გამოსხივებისგან და კურნავს მზისგან დაზიანებულ კანს.   ფორთოხალი და ლიმონი, მოგეხსენებათ, C ვიტამინის საბადოა, რაც იმუნური სისტემის გაძლიერებასთან ერთად მონაწილეობს კოლაგენის წარმოქმნაში, კოლაგენზე კი ჩვენი კანის ელასტიკურობაა დამოკიდებული. 1 ჭიქა ციტრუსის წვენი შეიცავს C ვიტამინის დღიურ დოზას.  

“გამარჯობა გასტრო გიდის ძვირფასო მკითხველო! მე ირაკლი ბერიძე ვარ, წარმოშობით აჭარელი. დავიბადე და გავიზარდე ბათუმიდან ცხრა კილომეტრში, სოფელ წიქარეულში, ორთაბათუმის თემი. დავასრულე სალიბაურის, ნიკოლოზ ბარათაშვილის სახელობის, გაძლიერებული ფიზიკა-მათემატიკის სკოლა-ინტერნატი, სადაც დედის ნაადრევი გარდაცვალების შემდეგ მოვხვდი. ჩემს შემთხვევაში ეს წარმატებული გადაწყვეტილება იყო მამის მხრიდან, უამრავი დადებითი თვეები და ძვირფასი ადამიანები შემძინა მან. შემდეგ მოვხვდი პედაგოგიურ კოლეჯში და ბათუმის საზღვაო აკადემიაში ფაკულტეტზე "საზღვაო გზების ნავიგაცია”, ვმუშაობდი სხვადასხვა ტიპის სავაჭრო გემებზე, რისი წყალობითაც მსოფლიოს ოცდაათიოდე ქვეყნის საპორტო ქალაქებს, შესაბამისად ადგილობრივ ხალხს და მათ ყოფას გავეცანი, მათ შორის კულინარიასა და ადათ-წესებს. ალბათ ამიტომაც ვარ ასე კონტაქტური და უკონფლიქტო, რაშიც უცხო ენების - რუსულის და ინგლისურის ცოდნა დამეხმარა. მაშინ, როდესაც კაპიტნის თანაშემწის რანგამდე მივაღწიე, ერთმა ცხოვრებისეულმა შემთხვევამ გადამაწყვეტინა შემეცვალა პროფესია. არ მენატრება ზღვა და გემი?! როგორ არა, უბრალოდ ახლა თავი სხვა სფეროში ვიპოვე და მინდა ჩემი ძალისხმევა მის განვითარებას და დახვეწას მოვანდომო, ვისწავლო და ვასწავლო.  2014 წლის 15 ნოემბერს, მეგობრის თხოვნით "ხომ არ დაგვეწყო ჩვენი საქმე”, ჩამოვედი უკრაინაში, ულამაზესი არქიტექტურის და ისტორიის მქონე ქალაქ ლვოვში, მას ამ ქვეყნის კულტურულ დედაქალაქადაც კი მოიხსენიებენ. აქვე გავიცანი და ვიქორწინე უკრაინელ შეფ მზარეულზე, ბრენდ შეფსა და ფუდ ფოტოგრაფზე ოქსი ვოზნიუკზე .სამი წლის თავზე,15 ნოემბერს შეგვეძინა ქალიშვილი ნიკოლი. ამჟამად დაკავებული ვართ სხვადასხვა კონცეფციის მქონე რესტორნების რებრენდინგით, ამავდროულად ვმუშაობთ ფრანგული და იტალიური სამზარეულოების რესტორანში "Baguette” ბრენდ შეფისა და შეფ მზარეულის პოზიციებზე.”   რომელ რეგიონში ცხოვრობთ, ტრადიციული და გამორჩეული კერძების შესახებ მოგვიყევით ამ რეგიონიდან.რეგიონს, სადაც ვცხოვრობ გალიჩინა ჰქვია, ის აერთიანებს ავსტრიის, ჩეხეთის, პოლონეთის, მოლდოვას, რუმინეთის და უნგრეთის ისტორიულ-კულტურული მემკვიდრეობის შესანიშნავ მაგალითს დასავლეთ უკრაინის ტერიტორიაზე. ეს იმითაა გამოწვეული, რომ ეს ქვეყნები ოდითგანვე ესაზღვრებოდნენ და ხშირ შემთხვევაში, ეწეოდნენ ამ ტერიტორიის ექსპანსიას. ლვოვის ოლქი გალიციის მნიშვნელოვანი ნაწილია, ის ტერიტორიულად დაახლოებით საქართველოს ოდენაა. ძირითადი კულინარიული მიმართულება გალიციურია, ანუ იმ ქვეყნების სამზარეულოების საუკეთესო ნიმუშებია თავმოყრილი, რომლებიც დღესაც ესაზღვრებიან ჩრდილო-დასავლეთ უკრაინას. ალბათ საქართველოში ცოტამ თუ იცის, რომ სალას, ბორშისა და ვარენიკების გარდა უკრაინული სამზარეულო სხვა უამრავი საინტერესო კერძითაა მდიდარი, ყოველ რეგიონს თავისი თავისებურებებიდან გამომდინარე დამახასიათებელი კერძები აქვს, მათ შორის ძალზედ საინტერესო ადგილი გალიციის რეგიონს უჭირავს. არსად ცხვება ისეთი სურნელოვანი და გემრიელი ავსტრიული შტრუდელები სხვადასხვანაირი ნაყინებით და ვანილის ლიმონიანი სოუსებით, როგორც აქ. კარპატის მედიდური მთების სიამაყე "ბანოში” ცხვრის ბრინძათი, ხმელი და ნედლი თეთრი სოკოებით და შებრაწული ლორით ტოლს არ უდებს ქართულ ღომს ყველით. ნორჩი ჭარხლისა და ალუბლის ტანდემში მოშუშული ღორის ნეკნები ჭარხლის ბურახში ე.წ "შპუნდრა” ხომ გემოების ზეიმია. ოთხი ხორცის "ბოგრაჩი” და ქათმის "პაპრიკაჟი” გულიაშთან ერთად იმიერკარპატიის ისტორიას მოგიყვებათ მათი მირთმევისას. დახვეწილი ჩეხური კარტოფილის კნედლები კვერცხის ცილაში გამოყვანილი და კომბოსტოს მწნილის "ბიგოსი” სამზეურას რულეტთან ერთად შებოლილი ქლიავის სოუსით ხომ გასტრონომიული ნეტარებაა. აქვეა "თითქოს” ღარიბების და "სხვათაშორის” მდიდრების კერძები, უკრაინული დერუნები ხორცის ფარშით და სოკოს სოუსით და პოლონური სუპი, ნაბახუსევის მაშველი "ჟურეკი”, მჟაუნას მწვანე ბორში და კომბოსტოს მწნილის და ღორის ხორცის "კაპუსნიაკი” ძეხვების და სოსისების მთელი პლეადა, განსაკუთრებით "დროგობიჩის” დაკეპილ ხორცზე დამზადებული ძეხვი და "კროვიანკა” წიწიბურას სატენით, ლუდში დამარინადებული კანჭი და ვაშლის მწნილი "მოჩენი Яბლუკი”. კულმინაცია მაინც დესერტია, სახელგანთქმული ლვოვური "სირნიკ” ყველის, გარგარის ჩირისა და შოკოლადის განუმეორებელი ალიანსი.   ოჯახისთვის რომელ კერძებს ამზადებთ უმეტესად? ცხრა წლის ასაკში გარდამეცვალა დედა, მშობიარობას გადაჰყვა, ექიმების თუ თავისი დაუდევრობით. შვიდი დედმამიშვილი ვიყავით ოჯახში, მამა მუშაობდა, მე კი პატარებზე მზრუნველობა დამეკისრა, ისედაც მომწონდა კერძების მზადება, ხშირად დედას და ბებიას ვეხმარებოდი, ვეკითხებოდი და ვეუფლებოდი მზარეულობას. იმთავითვე განსხვავებული ხედვა მქონდა და არც ვმალავდი არასოდეს. ახლაც, როცა უკვე საკუთარი ოჯახი მყავს, ვცდილობ ჯანმრთელი და სასარგებლო საკვები მივაწოდო მათ, ქართული სამზარეულოდან უფრო ფხალეულობისკენ ვიხრები, თუ ხორცეულს ვამზადებ აუცილებლად გამომცხვარს ან ორთქლზე მომზადებულს ვანიჭებ უპირატესობას. ჩაქაფული და ხინკალი, აჭარული ხაჭაპური წიწიბურას ფქვილზე და სალათები გაწურული მაწვნის ფორთოხლის ცედრიანი სოუსებით. ხშირად ვამზადებ საქონლის ხორცის ბულიონზე მოხარშულ აჭარულ ფხალობიას ყვითელი სიმინდის ფქვილის მჭადთან ერთად. სამი წლის ნიკოლის ასეთ დროს ზეიმი აქვს, "ჩადი მინდა, ჩადი”- ს ძახილით იკლებს სახლს.   ვინ არის თქვენი კულინარიული შთაგონების წყარო? ალბათ უფრო ჩემი ბებია და სოფელში მასთან ერთად გატარებული განუმეორებლად მწარე თუ ტკბილი წლები, ასევე ბავშვობასთან დაკავშირებული მოგონებები. ფაქტობრივად მისი გაზრდილები ვართ და-ძმანი. საოცრად გემრიელად ამზადებდა, იმერული ძარღვის ბრალია მაგი ნენიო მეტყოდა. მეტწილად ბუხარში, კვამლის გამომყოფ შეშაზე, ნელ ცეცხლზე ამზადებდა. ხორციანი კერძებისთვის ალუბლის ან მსხლის ხის შეშას იყენებდა, ლობიოს ან ხაჭაპურის ან მჭადის ცხობისას შქერის ან მოცვის შეშას, მათი სპეციფიკური და არომატული კვამლი სპილენძის მოკალულ ქვაბში ან თუჯის ტაფაში მომზადებულ კერძს განსაკუთრებულ შტრიხს სძენდა. ნიორს სხვადასხვა სანელებლებთან ერთად სიმინდის ქუნჩალში გაახვევდა და ხარშავდა, მის ენაზე "გაკოჭილი” ერქვა, თანამედროვე ენით ეს სუ-ვიდ ტექნოლოგიაა. სამომავლო გეგმების შესახებ მოგვიყევით.სამომავლოდ საქართველოში დაფუძნებას ვფიქრობ. მინდა ჩემი წვლილი შევიტანო ქართული კულინარიის პოპულარიზაციაში, მის წარმოჩენაში არა მხოლოდ როგორც გასტრონომია, არამედ როგორც  ქართული კულტურული მემკვიდრეობა. რომელი შეფი არ ფიქრობს საკუთარი რესტორნის გახსნაზე. ამ კუთხით მხოლოდ მონახაზები მაქვს, უფრო ეთნო კონცეფციაზე გადის ჩემი გეგმები. ვფიქრობ სწორად შერჩეული თემატიკა და პროფესიონალთა გუნდი უნდა ქმნიდეს ისეთ პროდუქტს, რომლის ნახვისას არა თუ უცხოელ სტუმარს გაუჩნდება ისევ მონახულების სურვილი, არამედ ადგილობრივი მომხმარებელიც სიამოვნებით მოინახულებს მას მთელი წლის მანძილზე და მიიღებს დაუვიწყარ ემოციებს. კერძი, რომელიც შევარჩიეთ გასტრო გიდის მკითხველისთვის, მარტივად მზადდება, უყვართ დიდებსა თუ პატარებს. დერუნის წარმოშობის ისტორიას უკრაინის ბელორუსიასთან სიახლოვეს მიაწერენ, ბელორუსულ დრანიკებთან მსგავსების გამო. თავის მხრივ ბელორუსიაში ის გერმანიიდანაა გავრცელებული, თუმცა უკრაინის სამზარეულოც არ უჩიოდა კარტოფილით მომზადებული კერძების ნაკლებობას. დერუნი სხვადასხვა კუთხეში თავის სახელს ატარებს: პლიაცკი, კლიოცკი, კარტოპლიანკი, ტერცი და კიდე ბევრი სახელი იმაზე მოწმობს, რომ გერმანელებისაგან დამოუკიდებლად მოფიქრებული კერძია. პირველად მისი მომზადების სრული ვერსია დაიბეჭდა 1832 წელს იანა შიტლერის კულინარიულ წიგნში და რეცეპტი მოიცავდა წვრილად ან მსხვილად გახეხილი კარტოფილის და ფქვილის მასას, რომელიც ღორის ქონში "სმალეც”-ში მზადდებოდა. დროთა განმავლობაში განიცადა ტრანსფორმაცია და დაემატა სხვა ინგრედიენტები. დერუნმა საყოველთაო აღიარება პოვა მეოცე საუკუნის ოცდაათიან წლებში, როცა "გოლოდომორი” მძვინვარებდა ქვეყანაში. დღესდღეობით მილიონობით კილოგრამი დერუნი მზადდება უკრაინაში, უამრავი სახის სოუსით თუ შიგთავსით, არსებობს დერუნის ფესტივალიც, სადაც მთელი ქვეყნის მასშტაბით მოწვეული მზარეულები ეჯიბრებიან ერთმანეთს ბიუჯეტური, კრეატიული და გემრიელი დერუნის მომზადებაში. ლვოვში ჩამოსული ორი მილიონი ტურისტების 70 %-ს დერუნი მიაჩნია საუკეთესო სადილად, ისევე როგორც ჩემს ოჯახს.   დერუნი სოკოს სოუსითინგრედიენტები : (1 კგ მასაზე)730 გ გათლილი კარტოფილი50 გ პურის ფქვილი4 ც  კვერცხი200 გ ხახვი5 გ მარილი1 გ შავი პილპილი50 გ არაჟანი ვხეხავთ კარტოფილს, მაქსიმალურად გამოვწურავთ სახამებლისაგან და ვუმატებთ არაჟანს იმისათვის, რომ მასა არ გაშავდეს. შემდეგ ვუმატებთ წვრილად დაჭრილ ხახვს და დანარჩენ ინგრედიენტებს, კარგად გახურებულ ტაფაზე ვასხამთ ზეთს და სუფრის კოვზით ვდებთ მასას, ვწვავთ საშუალო ცეცხლზე, ორივე მხრიდან სანამ არ შეპიწკინდება. შეგვიძლია შევწვათ როგორც პატარები, ასევე ერთი მთლიანი, შიგ მოვათავსოთ ჩვენთვის სასურველი შიგთავსი და გადავკეცოთ. მორჩენილი მასის ზედაპირს ვფარავთ ფქვილით და ჰერმეტულად ვხურავთ, სასურველია მისი შენახვა არა უმეტეს ორი საათისა. გამოყენების წინ ვაცილებთ ფქვილის საფარს და ისე ვწვავთ. ჩვეულებრივ არაჟანთან ერთად მიირთმევენ, თუმცა ასევე გავრცელებულია სოკოს და ნაღების სოუსით. ასევე შეიძლება ხორციანი დერუნის მომზადება, თქვენთვის სასურველ ფარშს ათავსებთ ტაფაზე დასხმული მასის ცენტრში და იმდენივე მასას ასხამთ და ასწორებთ ზედაპირს. სოკოს და ნაღების სოუსი:100 გ წვრილად დაჭრილი ხახვი2 კბილი ნიორი50 გ ზეთიბეგქონდარა ერთი პაწკი200 გ ქამა სოკო100 გ ნაღებიპილპილი და მარილი გემოვნებით ვსრესთ  ნიორს კანიანად და გაცხელებულ ზეთში ვხრაკავთ ბეგქონდარას და ხახვს. ხახვი მოიშუშა, ამოვაცალოთ ნიორი და ბეგქონდარა, დავუმატოთ საშუალოდ დაჭრილი სოკო, როგორც კი სოკო მოიშუშება ვუმატებთ პილპილს და მარილს, ბოლოს ნაღები, გავაჩეროთ წამოდუღებამდე და გადავდგათ. სურვილისამებრ ვაბლენდერებთ.გემრიელად მიირთვით.  

მაკა ბახბავა ერთ-ერთ ქართულ კულინარიულ ჯგუფში აღმოვაჩინე, საოცარი ფოტოებით და უცხო რეცეპტებით დამამახსოვრა თავი. მაკა 21 წელია აშშ-ში ცხოვრობს, ამჟამად კარტუსის საერთაშორისო კომპანიაში ბიზნესის უფროს ანალიტიკოსად მუშაობს. კულინარია ჩემი ერთ-ერთი ჰობია. ალბათ ბავშვობას უკავშირდება ეს ყოველივე. ოჯახში ბებია, დედა და ბიცოლა კარგი მზარეულები იყვნენ. ბებია და ბაბუა (დედის მხრივ) მყავდა გურმანები. ყოველი ჩვენი სტუმრობა ზეიმივით აღინიშნებოდა ოჯახში და იწყებოდა უგემრიელესი კერძების სამზადისი. მიყვარდა მათთან სტუმრობა, ტკბილი მეგრული საუბარი და გემრიელი მეგრული სუფრა. ასევე ძალიან მიყვარს მოგზაურობა და სხვადასხვა ქვეყნის კულინარიული ტრადიციების გაცნობა, საიტერესო კერძების გასინჯვა. სახლში დაბრუნებისას ვცდილობ მოგზაურობისას დაგემოვნებული ახალი კერძები სახლში მოვამზადო. იუთუბზე ვიდეო რეცეპტებსაც ვაქვეყნებ შეძლებიდაგვარად.  შტატებში ფოთის პორტის მიერ დაფინანსებული გაცვლითი პროგრამით ჩამოვედი 1995 წელს და სკოლა აქ დავამთავრე. საქართველოში დაბრუნების და უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ, ჩემმა ამერიკელმა მასპინძელმა ოჯახმა ისევ მიმიწვია შტატებში, სწავლის გასაგრძელებლად. მეორედ 2000 წელს ჩამოვედი სასწავლებლად.  დავამთავრე ჯეიმს მედისონის უნივერსიტეტის ბიზნეს მაგისტრატურა 100%-იანი დაფინანსებით, როგორც წარჩინებულმა სტუდენტმა. მეუღლე უნივერსიტეტში გავიცანი, ჩემს კურსზე სწავლობდა. სწავლის დამთავრების შემდეგ, დავინიშნეთ და კონექტიკუტის შტატში გადმოვედი საცხოვრებლად. ჩემი დაც ასევე მიიწვია ჩემმა ამერიკელმა ოჯახმა სწავლის გასაგრძელებლად. დედა უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ ჩამოვიყვანეთ.  ადგილობრივი ტრადიციული კერძების შესახებ მოგვიყევით. ვცხოვრობ კონექტიკუტის შტატში. ატლანტიკის ოკეანისპირა შტატია, ნიუ-იორკიდან დაახლოებით ერთი საათის სავალზე. ძალიან ლამაზი შტატია, საუცხოო გაზაფხული და შემოდგომა იცის. ზამთარი კი გვაქვს მკაცრი და ხანგრძლივი. ჩვენი შტატი ცნობილია New Haven-ის სტილის პიცით, რომელიც იტალიელმა ემიგრანტებმა შექმნეს ნიუ ჰეივენში, იელის უნივერსიტეტის ქალაქში, ასი წლის წინ. ამ ქალაქში ძალიან ბევრი იტალიელი ემიგრანტი ცხოვრობდა საუკუნის დასაწყისში. ამერიკის საუკეთესო პიცად ითვლება. Frank Pepe’s Apizza 1929 წელს დაარსა იტალიელმა ემიგრანტმა ფრენკ პეპემ ვუსტერის ქუჩაზე ნიუ ჰეივენში. ქუჩის თავში ფრენკ პეპეს პიცარიაა და ქუჩის დასასრულში მისი დისშვილის სალის (Salvatore Consiglio) მიერ 1938 წელს გახსნილი პიცარია, რომელსაც სალის აპიცა ქვია (Sally’s Apizza). ნიაპოლიტანური პიცისგან განსხავებით, პიცა ცხვება ნახშირის ღუმელში, ცომი არის ძალინ თხელი და ღეჭვადი. გამოცხობის შემდეგაც ინარჩუნებს თავის მყარ ფორმას და არ ცომდება. ამერიკის საუკეთესო პიცას მოცარელა არ აქვს (no mutz). თეთრი მოლუსკის პიცა (white clam pie - მოლუსკი, ნიორი, ზეითუნი და თავშავა) და უბრალო პომიდვრის პიცა (plain tomato pie - სან მარზანო პომიდორი, ნიორი, ზეითუნი და პარმაზანი). ეს ორი პიცა არის უძველესი და ძალიან განთქმული ფრენკ პეპეს პიცარიიდან. რა თქმა უნდა მოცარელას პიცაც აქვთ და მრავალი სხვაც, მაგრამ ეს ორი ძველი ორიგინალია.  Ramps - ამერიკული ღანძილი. ამ მცენარის შესახებ გვიან გავიგე, ვინაიდან მაღაზიაში ვერასოდეს ნახავ. გაგებული მქონდა, რომ გაზაფხულზე, ჩვენს შტატში ამერიკელი გურმანები (forager) ტყეში დადიან და აგროვებენ ველურ ნიორს. ქართული კულინარიული ჯგუფიდან აღმოვაჩინე, რომ აღმოსავლეთ საქართველოში იყენებდნენ ღანძლს და მივხვდი, რომ ამერიკული ramps და ღანძილი ერთი და იგივე მცენარეა. ტრადიციულად, ჩვენს შტატში ეს მცენარე ფოთლების გამოისხმის შემდეგ იკრიფება. ცნობილია, როგორც ველური ნიორი, ველური პრასი. სინამდვილეში, ველური ხახვია (Allium Tricoccum), ნივრისა და ხახვის საუცხოო გემოთი. მას ამერიკელი ინდიელები იყენებდნენ თავიან კულინარიაში. ძალიან ბევრი კერძი კეთდება მისგან: პესტოს სოუსი, შემწვარ კარტოფილთან და ბეიკონთან ერთად, გრილზე შემწვარ სტეიკთან, გამოიყენება სუპებში, მარინადში. ის ცნობილია არამარტო ჩვენს შტატში, არამედ სხვა შტატებშიც. ღანძილის ფესტივალი აქვთ ვირჯინიისა და ტენესის შტატებში.  კონექტიკუტი ასევე ცნობილია საუკეთესო სოფლის ნაყინით. აქ ბევრი ფერმაა, სადაც საუკეთესო ნაყინს ამზადებენ. სადაც არ უნდა წავიდე, რომელ ქვეყანაშიც, აქაურ ნაყინს არაფერი შეედრება. მაღაზიის ნაყინს საერთოდ არ ვყიდულობთ, ვინაიდან ვერც შეადარებ. საუკეთესო ნაყინი მხოლოდ უმაღლესი ხარისხის რძით და სეზონური ინგრედიენტებით მზადდება.    ხშირად ამზადებთ სახლში? ძალიან დატვირთული გრაფიკი გვაქვს მთელ ოჯახს. ვინაიდან ორივე ცოლ-ქმარი ვმუშაობთ, ვცდილობთ გავინაწილოთ საჭმელების მომზადება, ორი დღე მე ვამზადებ, ორი დღე მეუღლე (არაჩვეულებრივი მზარეულია), ერთი დღეც პიცას შევუკვეთავთ, შაბათს სასეირნოდ რომელიმე სხვა სოფელში ან ქალაქში გავალთ და იქაურ კერძებს მივითმევთ, კვირას ისევ სახლში ვართ და ორივე ერთად ვამზადებთ. ქართულ კერძებსაც ვამზადებთ. დედა და დაც აქ არიან და ვცდილობთ რომ შევიყრებით, ქართული სუფრა გავშალოთ. ჩემს შვილებს და მეუღლესაც ძალიან უყვართ ქართული კერძები, კერძოდ: ნიგვზიანი ბადრიჯანი (უფრო სწორედ ნუშიანი - შვილის ალერგიის გამო ნიგოზი სხვა თხილით შევცვალეთ. ყველა კერძში ნუში ან პეკანი ჩავანაცვლეთ. ძალიან გემრიელი გამოდის), ფხალი, მჭადი, აჭარული ხაჭაპური, აჩმა ხაჭაპური, ხარჩო და ღომი, საცივი, ბაჟე, მწვადი, ქათამი ისრიმ-მაყვლით, ქინძმარი, აჯაფსანდალი, მოლესილი ლობიო, კარტოფილის, სოკოს ღვეზელი. კატლეტი და ტოლმაც უყვართ.   როგორ გამოიყურება ტიპური ამერიკული ოჯახური სადილი? ვთქვათ ოჯახური შეკრება უქმეებზე. უქმეებზე ვცდილობთ ჩემი დის ოჯახთან ან მეუღლის ოჯახთან შევიკრიბოთ. თბილ ამინდებში გრილს აქტიურად ვიყენებთ. გრილზე ვწვავთ სხვადასხვა ხორცს: ბატკნის, საქონლის, ბურვაკის ან ვამზადებთ ღორის ნეკნების ბარბექიუს. ასევე წყალში ამოვლებული სიმინდი კანიანად თავსდება გრილზე და მის ორთქლში იხარშება. საოცარი ბოსტანი გვაქვს სავსე პომიდვრებით, ბოსტნეულით, სუნელებით. ამით სხვადასხვა სალათებს ვაკეთებთ. პომიდვრის სალათა პესტო-სოუსითა და ბურატა ყველით ყველას ძალიან უყვარს. ნავით დავდივართ სათევზაოდ, მოლუსკების და ხამანწკების ამოსაყვანად. ოკეანის მიქცევის დროს წყლის დონე ძალიან დაბალია, ამ დროს შეიძლება წყალში სპეციალური ნიჩბით ოკეანის ფსკერიდან მოლუსკები და ხამანწკები ამოიყვანო. უგემრიელესია ახლად დაჭერილი თევზები და მოლუსკები. ამითაც ვუმასპინძლდებით ოჯახს. შემწვარი თევზი, ან თევზი ღუმელში მომზადებული ზეთისხილით, კაპერსით, პომიდვრით, ნივრით და ხახვით მარტივი მოსამზადებელია და ძალიან გემრიელია. ასევე ვამზადებთ ხამანწკებს უმად, მოლუსკებს ტარხუნით, ზამთარში პორკეტას ან პერნილს. ვამზადებთ ასევე ქართულ კერძებს, ვცდილობთ ახალი რამ შევისწავლოთ და ერთფეროვნებით არ შემოვიფარგლოთ. კერძი რომელიც შევარჩიე გასტრო გიდის მკითხველისთვის, პირველად დაახლოებით ორი ათეული წლის წინ უნივერსიტეტის მეგობართან ერთად გავსინჯე. მან შეუკვეთა გრიტსი კრევეტებით. რომ მოიტანეს, თვალებს ვერ დავუჯერე, რადგან მეგრულ ღომს ძალიან ჰგავდა ამერიკული გრიტსი. გავსინჯე, სხვა ყველი ჰქონდა და ოდნავ თხელი კონსისტენცია, მაგრამ ფაქტობრივად იყო ღომი. მას შემდეგ გავიგე, რომ გრიტსი ამერიკელი ინდიელების, მუსკოგიის ტომის ტრადიციული კერძია, რომელიც მე-16 საუკუნეში წარმოიშვა. გრიტსი და კრევეტები სამხრეთ ოკეანისპირა შტატების (სამხრეთ კაროლინა, ჯორჯია) ტრადიციული კერძია.  კეიჯანური კრევეტები გრიტსით4 ულუფაგრიტსი (Grits) პროპორცია: ერთი ოთხზე. ერთი ჭიქა ღერღილი, 4 ჭიქა სითხე. ღერღილის ნაცვლად შესაძლებელია პოლენტას გამოყენებაც. მასალა:2 ჭიქა წყალი 2 ჭიქა რძე 1 ჭიქა ღერღილი 60 გრამი კარაქი 120 გრამი ჩედა ყველი (ან მონტერეი ჯეკი). (Cheddar Cheese / Monterey Jack) მარილი შავი წიწაკა  მომზადება: წყალი, რძე, ღერღილი მოვათავსოთ ქვაბში და საშუალო ტემპერატურაზე წამოვადუღოთ. ხელის სათქვეფით (balloon whisk) მოვურიოთ რომ არ დაკორკოშდეს. ეს სათქვეფი არაჩვეულებრივია ამ მხრივ. დავუწიოთ ტემპერატურას და ნელ-ნელა ვურიოთ დაახლოებით 35-40 წუთი. დავამატოთ კარაქი, ჩავახეხოთ ჩედა (ან მონტერეი ჯეკი). მარილი და შავი წიწაკა გემოვნებით. გადმოვიტანოთ თეფშზე. კეიჯანური კრევეტებიმასალა: 500 გრამი კრევეტი (კანიანად და თავიანად) 200 გრამი ბეიკონი ან ლორი 1 კბილი ნიორი ოხრახუში გარნირად 1 ლიმონი  ლუიზიანური Cajun სუნელი - მზა სუნელია, რომელიც შეიცავს გამომშრალ ხახვს, ნიორს, თავშავას, ბეგქონდარას, მარილს, პაპრიკას, კაიანის (cayenne) წიწაკასა და შავ წიწაკას. ყველაფერი დაფქულ მდგომარეობაში. ამის მომზადება სახლში შესაძლებელია. პროპორცია მეტ ნაკლებად ინდივიდუალურია, მაგალითად, თუ უფრო ცხარე გიყვართ, შეიძლება მეტი კაიენის დამატება, თუ უფრო ნივრიანი, ცოტა მეტი ნივრის და ასე შემდეგ. დაახლოებით პროპორცია ასეთია: 2 ჩ/კ მარილი, 2 ჩ/კ პაპრიკა, და 1 ჩ/კ დანარჩენი სუნელი სათითაოდ. ყველაფერს ერთმანეთში აურევთ და ამ სუნელის შენახვა შეიძლება 6 თვე.  მომზადება: დიდ ტაფაზე შევწვათ ბეიკონი. გადავიტანოთ ცალკე ჯამში. კრევეტები შევკმაზოთ კეიჯანური სუნელით და შევწვათ ბეიკონის ცხიმში. დავამატოთ წვრილად დაჭრილი ნიორი. კრევეტი ძალიან სწრაფად იწვება. ტაფაზე, კრევეტები ერთმანეთს არ უნდა ეხებოდეს, თორემ მოიხარშება შეწვის ნაცვლად. კრევეტები რომ შეწითლდება, გადმოვაბრუნოთ და მეორე მხარეს შევწვათ. გადმოვიტანოთ ცხელი ღუმელიდან და დავამატოთ შემწვარი ბეიკონი. კარგად ავურიოთ. გამზადებული კერძი დავამატოთ გამზადებულ გრიტს. მოვაყაროთ ოხრახუში და დაჭრილი ლიმონი. გაამოთ.

ყველა სეზონს საკუთარი ფერი აქვს, შემოდგომა უდავოდ ნარინჯისფერია. ერთ-ერთი მიზეზი ალბათ სეზონური ნარინჯისფერი პროდუქტების სიმრავლეა, რომელიც შემოდგომას კიდევ უფრო გვიფერადებს. ნარინჯისფერი ხილ-ბოსტნეული პირველ რიგში ნიშნავს ჭარბ ბეტა-კაროტინს, რომელიც ჩვენს ორგანიზმში გადაიქცევა A ვიტამინად და გვეხმარება ჯანსაღი კანის, კარგი მხედველობის, რეპროდუქციული და იმუნური სისტემების გაჯანსაღებაში.   გოგრა საკმაოდ დაბალკალორიული პროდუქტია, თუმცა გამოირჩევა ვიტამინების, მინერალების და ანტიოქსიდანტების მაღალი შემცველობით. სეზონურ ინფექციებთან საბრძოლველად სწორედ გოგრა და ბეტა-კაროტინის მაღალი კონცენტრაცია გვეხმარება. ასევე შეიცავს სპეციფიკურ ნუტრიენტებს გულის ჯანმრთელობისთვის. გოგრისგან მრავალფეროვანი ტკბილი თუ მარილიანი კერძის მომზადებაა შესაძლებელი.   ბატატი - საშუალო ზომის ბოსტნეული მხოლოდ 100 კალორიას ითვლის და ბეტა-კაროტინის დღიურ ნორმას აკმაყოფილებს. გვამარაგებს საჭირო  ვიტამინებით და მინერალებით, როგორიცაა C ვიტამინი, მაგნიუმი და ა.შ.    სტაფილოს სუპერძალა არის ჯანმრთელი მხედველობის უზრუნველყოფა. იცავს თვალებს მზისგან და ამცირებს ისეთი დაავადების რისკს, როგორიცაა კატარაქტა. სტაფილო ასევე კალციუმის და K ვიტამინის მაღალი შემცველობით გამოირჩევა, რაც ძვლების მოძლიერებაში გვეხმარება. ამცირებს კიბოს რისკებს, რადგან ანტიოქსიდანტების მაღალი შემცველობა აქვს.    ციტრუსი - ერთ ჭიქა ახლადგაწურულ ფორთოხლის წვენს C ვიტამინის დღიური ნორმის შევსება შეუძლია, რაც ასე მნიშვნელოვანია ამ სეზონზე, ფოლიუმის მჟავაზე რომ არაფერი ვთქვათ, რომელიც ორსულობის პერიოდში ძალზედ მნიშვნელოვანია. მართალია ჩვენთან სეზონურად ფორთოხალი მხოლოდ შემოდგომის მიწურულიდან იწყებს დამწიფებას, თუმცა თითქმის ყველა უბნის მაღაზიაში შეგხვდებათ იმპორტირებული ციტრუსი.   ატამი შემოდგომაზე კიდევ უფრო წვნიანი და გემრიელია, გარდა საოცარი არომატისა, ბევრი სასარგებლო თვისებებით გამოირჩევა, მდიდარია A, E, და K ვიტამინებით. აჯანსაღებს იმუნურ სისტემას და მხედველობას.    კარალიოკს ღმერთების ხილსაც ეძახიან, რადგან გამოირჩევა სასარგებლო თვისებებით - A ვიტამინის ჭარბი შემცველობით, რაც ჯანსაღი მხედველობისთვის აუცილებელი ვიტამინია, მდიდარია ბოჭკოთი, რაც მომნელებელი სისტემის უკეთეს მუშაობას ნიშნავს, ენერგიის მომნიჭებელი პროდუქტია, რასაც მასში შემავალი კალიუმი და დიდი რაოდენობით ელექტროლიტები უზრუნველყოფს. ბეტა-კაროტინის უკეთ შეთვისებისთვის საჭიროა სასარგებლო ცხიმების მიღება, როგორიცაა ცივი დაწურვის ზეთები, სხვადასხვა თხილეული და ავოკადო. სეზონური პროდუქტებით შთაგონების საპოვნელად, გასტრო გიდის არქივს გადაავლეთ თვალი.

საფრანგეთში სადღესასწაულო სუფრას აუცილებლად დაამშვენებს ფუა გრა და ხამანწკები, კერძები და დესერტები მდიდარია წაბლის არომატით, მთავარ დესერტად კი საშობაო მორია წარმოდგენილი, რომელიც მორთულია შოკოლადის განაშით და მერინგის სოკოებით. საშობაო მორი ტრადიციულად თეთრი ბისკვიტის და შოკოლადის კრემის კომბინაციაა, თუმცა, რა თქმა უნდა, უამრავი ვერსია არსებობს თანამედროვე სამზარეულოში. ეს ნამცხვარი შუა საუკუნეების ჩრდილოეთ ევროპის ქვეყნების ტრადიციას უკავშირდება. შობის წინ, ოჯახის მამა შვილებთან ერთად გადიოდა ტყეში ყველაზე დიდი მორის საპოვნელად, რომელსაც საშობაოდ დაანთებდა. მორს უნდა ეგიზგიზა სულ ცოტა სამი დღის განმავლობაში, რაც ოჯახის კეთილდღეობის საწინდარი იქნებოდა მომავალ ახალ წელს. საფრანგეთში მორს ღვინოს აპკურებდნენ, რის გამოც ბუხართან საოცარი სურნელი ტრიალებდა, ფერფლს მიწას აფრქვევდნენ ნაყოფიერი მოსავლისთვის, ცოტაოდენს ინახავდნენ შემდეგი შობისთვის ახალი მორის ასანთებად. უზარმაზარი ბუხრების გაქრობასთან ერთად, ტყეში ნაპოვნი დიდი მორი გადაიქცა პატარა, ტკბილ, მორთულ ნამცხვრად საშობაო მაგიდის შუაგულში.   გერმანიაში საშობაო სუფრის მთავარი გმირი შემწვარი ბატია, მორთმეული ადგილობრივ გარნირებთან ერთად, როგორიცაა წითელი კომბოსტო, შპეცლე და ა.შ. დესერტად კი თაფლის ორცხობილები, სპეკულაციუსი და შტოლენი დაგხვდებათ.  საშობაო შტოლენის ისტორია 700 წელს ითვლის.ეს არის საფუარზე მომზადებული ტკბილი პური, ბევრი ცუკატით, თხილეულით და სანელებლით, რომელიც გერმანიაში, უკლებლივ ყველა ოჯახში, სადღესასწაულო სუფრაზეა წარმოდგენილი. შტოლენს შობამდე 2-3 კვირით ადრე აცხობენ, შემდეგ ფუთავენ და ინახავენ დასაძველებლად, უკეთესი ტექსტურის და არომატების მისაღებად.   შვედეთში, ისევე როგორც სხვა სკანდინავიურ ქვეყნებში, საშობაო სუფრა ე.წ smörgåsbord სტილშია გაწყობილი, რაც გულისხმობს ბუფეტის ტიპის სუფრას. ტრადიციული კერძებიდან წარმოდგენილია დამარილებული ქაშაყი, გამოყვანილი ორაგული, პური, ჭარხლის სალათა, კომბოსტო, ყველის ნაირსახეობა. დესერტად შაფრანით შეფერილ ყვითელ ფუნთუშებს და ბრინჯის პუდინგს მიირთმევენ, პუდინგში ნუშის გულის მპოვნელი მომავალ შობამდე დაქორწინდება.   პოლონეთში შობის სუფრაზე ხორციან კერძებს ვერ შეხვდებით, მხოლოდ თევზის და ბოსტნეულის კერძებია წარმოდგენილი: 12 ტრადიციული კერძი, 12 მოციქულის პატივსაცემად. ტრადიციული ბორშჩი, კობრი, ქაშაყი, სოკოს წვნიანი, მოშუშული კომბოსტოს მწნილი, კომბოსტოს ხვეულები, ყაყაჩოს ნამცხვარი, ჯანჯაფილის ორცხობილები და ჩირები.    იაპონური შობის დღესასწაულის განუყოფელი ნაწილი fast food-ია, თუ დანარჩენი სამყარო ოჯახური, ტრადიციული კერძებით ხვდება შობას, იაპონელების მთავარი საშობაო კერძი ქათმის შემწვარი ბარკლებია KFC- ს სწრაფი კვების ობიექტებიდან. ეს ტრადიცია 1974 წლიდან იღებს სათავეს და წარმატებული მარკეტინგული კამპანიის შედეგია. იაპონელები შეკვეთებს ორი თვით ადრე ათავსებენ, რადგან თავიდან აირიდონ რესტორნის წინ რიგში საათობით დგომა. პოპულარულია ასევე პიცის შეკვეთა შობის დღესასწაულზე. ბოლო რამდენიმე წელია პიცის მწარმოებლები ცდილობენ დამკვიდრებას ამ მიმართულებით, რადგან ქათმის კერძებზე მოთხოვნა დიდია და პიცა ისედაც ასოცირდება მეგობრულ თუ ოჯახურ შეკრებებთან, პიცაც დამკვიდრდა საშობაო კერძად იაპონიაში. დესერტად მიირთმევენ საშობაო დეკორით მორთულ ტორტს თეთრი კრემით და მარწყვით.  

თუ სექტემბერში საქართველოში მოგზაურობას გეგმავ, ეს გზამკვლევი დაგეხმარება გასტრონომიული იდეებით. სამი ტურისტული მიმართულება შევარჩიეთ - აჭარაში სექტემბერი მზიანი და თბილია, ამ დროს ზაფხულთან შედარებით ნაკლები ტურისტია, იდეალური დროა უქმეების დასაგეგმად. სვანეთში შემოდგომა ადრე იწყება, ხეები ათასფრად იფერება და მზიან ამინდებს თუ დაამთხვევ, დაუვიწყარი შთაბეჭდილებები გელოდება. სექტემბერი კახეთის მოსანახულებლად საუკეთესო დროა, რადგან რთველი სწორედ ამ დროს იწყება.  აჭარა აჭარული ხაჭაპურის გასინჯვის გარეშე ზღვაზე დასვენება წარმოუდგენელია, ისევე როგორც ბათუმის თევზის ბაზარში სტუმრობის და ადგილობრივი, შავი ზღვის თევზის დაგემოვნების გარეშე წამოსვლაა დანაშაული. გამორჩეული აჭარული დესერტი ბაქლავაა, რომელიც აქაურ ყავასთან ერთად უნდა გასინჯო სანაპიროზე. თუ მაღალმთიან აჭარას სტუმრობ აუცილებლად დააგემოვნე ბორანო, ეს აჭარული სამზარეულოს გამორჩეული კერძია - ერბოში ჩამდნარი ადგილობრივი ყველი. საკმაოდ კალორიულია, თუმცა უგემრიელესი.  სინორი გამომცხვარი უსაფუვრო თხელი პურის ფირფიტებისგან მზადდება, დაჭრილ ლავაშებს კეცზე აწყობენ და აცხობენ ნადუღითა და კარაქით, ნოყიერი და გემრიელი კერძია.  არ დაგავიწყდეს აჩმის გასინჯვა - ეს ხაჭაპურის ნაირსახეობაა, რომელიც მოხარშული ცომის ფირფიტებით იწყობა, ფენებში ესმევა დამდნარი კარაქი და ყველი. იბრაწება ღუმელში, ვიდრე ოქროსფერი არ გახდება. სვანეთი სვანური სამზარეულო მდიდარია ხორციანი კერძებით. აქ მოგზაურობისას აუცილებლად გასინჯე კუბდარი - ხორცის გულსართიანი ღვეზელი, რომელსაც ადგილობრივი სანელებლები უნიკალურ გემოს ანიჭებს. თაშმიჯაბი ახალი ყველის და კარტოფილის კერძია, ნოყიერი და გემრიელი. ჭიშვდარი კიდევ ერთი ვეგეტარიანული კერძია სვანურ სამზარეულოში, მეგრული ჭვიშტარის ბიძაშვილი. მოგზაურობიდან აუცილებლად გამოიყოლე სხვადასხვა სანელებლებით გაჯერებული სვანური მარილი, რომელსაც, სახლში დაბრუნებული, ყველა კერძს მოუხდენ. შეინახე ჰერმეტულად გრილ ადგილას და დიდხანს არ დაკარგავს არომატს. კახეთი კახეთში რთველზე უნდა ჩახვიდე და ერთ-ერთ ყველაზე ძველ და მნიშვნელოვან ქართულ ტრადიციას დაესწრო. რთველისთვის მზიანი დღე შეირჩევა და ეს დღე ნამდვილ დღესასწაულად იქცევა ხოლმე. რთველის შემდეგ ტრადიციულად სუფრა იშლება, სადაც წალამზე შემწვარი მწვადით, დედას პურებით, ყველით, სალათით გაგიმასპინძლდებიან. თათარის მოდუღება და ჩურჩხელის ამოვლებაც სექტემბერში იწყება, გამოშრობას კვირები სჭირდება, მაგრამ ვერავინ უძლებს ცდუნებას ახალამოვლებული ჩურჩხელის გასინჯვისა.  კახური ხინკალი მთის ხინკლისგან განსხვავებით ძირათი და ნივრითაა შენელებული. ვეგეტარიანელებისთვის აუცილებლად გასასინჯი ხაჭოს ხინკალია, რომელსაც ტრადიციულად დამდნარ ერბოში ალაგებენ და ასე მიირთმევენ, თუმცა ერბოს გარეშეც გემრიელი და ნოყიერია.